Helpt kaliumhydroxide bij de behandeling van mollusca contagiosa?

Een 5-jarige jongen komt bij de huisarts met mollusca contagiosa. Zijn moeder vraagt of er niet iets aan te doen is, want het gebied is flink uitgebreid en vriendjes op school pesten hem ermee. Na teleconsultatie oppert de dermatoloog om 10% kaliumhydroxide (KOH) topicaal te overwegen.

De kenmerkende papels bij mollusca contagiosa verdwijnen over het algemeen spontaan binnen 13 maanden. 1 De meeste kinderen ervaren er geen hinder van, maar bij 1 op de 10 kinderen heeft de aandoening een groot negatief effect op de kwaliteit van leven. 1 Gebaseerd op een cochranereview uit 2009 beveelt de NHG-Behandelrichtlijn Mollusca contagiosa medicamenteuze behandeling niet aan, omdat er voor geen enkele medicamenteuze behandeling – inclusief 10% KOH – overtuigend bewijs was voor de effectiviteit ervan. 2 Naar aanleiding van het advies van de dermatoloog was onze vraag: wat is de effectiviteit van lokale behandeling met 10% KOH in vergelijking met een expectatief beleid bij de behandeling van kinderen met mollusca contagiosa?

Zoekstrategie

In november 2022 zochten wij eerst in de (inter)nationale tweedelijnsrichtlijnen en andere databases met geaggregeerd bewijs. Overal werd afwachten boven behandelen geadviseerd. Daarna zochten we in PubMed naar Engelse of Nederlandse onderzoeken waarin 10% KOH werd vergeleken met afwachten of placebo bij de behandeling van mollusca contagiosa bij kinderen. We zochten met de termen ‘mollusca contagiosa’, ‘potassium hydroxide’ en synoniemen hiervan. Deze search leverde 6 relevante artikelen op. Hierin zat de cochranereview uit 2009 – waarop de huidige NHG-behandelrichtlijn is gebaseerd – en de update hiervan uit 2017, die geen nieuwe inzichten gaf ten aanzien van onze onderzoeksvraag. 3

Daarnaast vonden we een recente systematische review en meta-analyse uit 2022 waarin ook nieuwere RCT’s zijn opgenomen. Wij zullen daarom deze meta-analyse verder bespreken. [[literature:CR4:4]

Resultaten

Heo et al. onderzochten in deze meta-analyse de effectiviteit en veiligheid van 10% KOH bij de behandeling van mollusca contagiosa. 4 Het middel werd vergeleken met verschillende al bekende behandelingen en placebo. De primaire uitkomstmaat was het verdwijnen van alle laesies. De secundaire uitkomstmaten waren het gemiddelde percentuele verschil in aantal laesies voor en na behandeling en het optreden van bijwerkingen. Hun search leverde 11 artikelen op, waarvan 3 RCT’s 10% KOH vergeleken met een placebo. 5 – 7 De gepoolde populatie betrof 73 patiënten met interventie en 69 patiënten met placebo. In de interventiegroep werd bijna driemaal zo vaak complete remissie van de laesies gezien als in de placebogroep (51 versus 17%; RR 2,96, 95%-BI: 1,69–5,17). Twee onderzoeken met gepoold 64 patiënten in de interventiegroep en 59 in de controlegroep onderzochten ook de percentuele afname van het aantal laesies voor en na behandeling, waarbij er een significant verschil was tussen de groepen in het voordeel van 10% KOH (standaard gemiddeld verschil 0,79, 95%-BI 0,42–1,16). 5 , 6 Alle onderzoeken rapporteerden het aantal patiënten met bijwerkingen en 2 onderzoeken rapporteerden specifieke bijwerkingen. In geen van de onderzoeken waren er patiënten met ernstige (systemische) bijwerkingen. 5 , 7 Het aantal patiënten dat bijwerkingen had was niet significant verschillend tussen de interventie en de controlegroep (RR 1,73, 95%-BI 0,67–4,45). Wat betreft de specifieke bijwerkingen werd er geen verschil gevonden tussen de groepen voor het optreden van hyperpigmentatie en pijn. Wel werd er in de interventiegroep 4 keer zo vaak prikken en bijna 5 keer zo vaak branden als bijwerking gerapporteerd. Het percentage patiënten in de interventiegroepen dat stopte met de behandeling als gevolg van lokale bijwerkingen varieerde in de individuele onderzoeken tussen de 0 en 32%.

Beschouwing

Op basis van deze meta-analyse is er wel degelijk bewijs voor de effectiviteit en veiligheid van 10% KOH ten opzichte van placebo. De meta-analyse is goed uitgevoerd en de analyse is gebaseerd op onafhankelijke dubbelblinde placebogecontroleerde RCT’s van goede kwaliteit. Het bewijs waarop de huidige NHG-Behandelrichtlijn is gebaseerd is inmiddels onvolledig en verouderd.

Een beperking van de nieuwe meta-analyse is wel dat de totale onderzoekspopulatie klein is (n = 142). Daar tegenover staat dat in de individuele – kwalitatief goede – onderzoeken, een poweranalyse is gedaan voor de steekproefgrootte.

Er was veel verschil tussen de onderzoeken wat betreft de interventie (zoals 1 of 2 keer per dag aanbrengen), de behandelduur en de duur van de follow-up waarin complete remissie moest optreden (tussen 45 en 90 dagen). In slechts 1 onderzoek was er nog follow-up na het verdwijnen van de laesies, daarom is er weinig te zeggen over het optreden van recidieven. 7

Ondanks deze beperkingen lijkt de behandeling met 10% KOH effectief zonder problematische bijwerkingen. Het kan makkelijk toegepast worden en is voor het kind waarschijnlijk minder traumatiserend dan andere methoden die ook wel worden toegepast bij een behandelwens, zoals cryotherapie of curretage. 2 10% KOH is reeds online vrij verkrijgbaar voor ongeveer 18 euro per verpakking. Het gebruiksadvies is om het eenmaal dagelijks aan te brengen totdat er een lokale ontstekingsreactie optreedt (doorgaans binnen 4–6 dagen), met een maximale duur van 10 dagen. In de onderzoeken werd doorgaans veel langer behandeld dan 10 dagen, waarbij de vraag is of van de bij Molusk aanbevolen behandelduur hetzelfde effect te verwachten valt.

Conclusie

Bij de behandeling van mollusca contagiosa heeft afwachten nog altijd de voorkeur boven behandelen. Wanneer er een expliciete behandelwens is, kan overwogen worden topicaal te behandelen met 10% KOH, vanwege de effectiviteit, veiligheid en het gebruiksgemak. Wijs patiënten dan wel op mogelijke bijwerkingen zoals branden en prikken. Een herbeoordeling van de huidige NHG-Richtlijn is gewenst.