Zelfscreening op HIV: een onstuitbare trend

Het is in de gezondheidszorg niet vanzelfsprekend om maatschappelijke trends te volgen. De Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) worstelt al twintig jaar met de goedkeuring van HIV-zelftesten. Aanvankelijk vonden veel Amerikaanse staten dat HIV-testen alleen door artsen en met expliciete toestemming aangevraagd mochten worden; de uitslag diende op het spreekuur meegedeeld te worden om voldoende nazorg te kunnen garanderen. De praktijk was echter ‘niet optimaal’: de behoefte aan anonimiteit dreef de patiënt naar dokters buiten de eigen regio, die derhalve niet tot de gewenste nazorg konden of wilden komen. Tien jaar geleden veranderde dit toen de FDA de eerste zelftest goedkeurde, en mensen geheel anoniem hun bloed via een laboratorium konden laten testen. De nieuwste generatie zelftesten geven al binnen enkele minuten een uitslag op basis van speekselanalyse. De FDA zal deze waarschijnlijk binnenkort toelaten. Vanwege de kans op fout-positieve en fout-negatieve uitslagen moeten deze test wel worden gezien als screeningsinstrument. In Nederland zijn HIV-zelftesten – anders dan een bekendere evenknie als de zwangerschapstest – alleen via de apotheek verkrijgbaar. Het lijkt een kwestie van tijd voordat deze eis linksom (door liberalisering) of rechtsom (via het internet) wordt ingehaald. Een zelftest biedt risicogroepen voor wie zelfs een anonieme setting via de GGD een stap te ver is, de gelegenheid om in afzondering een screeningstest te doen. Dat is prima. De status aparte voor HIV is eigenlijk een gepasseerd station. Bovendien besparen zelftesten me de trieste consulten van jongeren die bij ieder nieuw vriend(innet)je een ‘zekerheidstestje’ willen doen, maar niet bereid zijn hun gedrag aan te passen. De kans op een fout-negatieve uitslag is minimaal. Een fout-positieve uitslag kan alleen maar een extra waarschuwing zijn. Want een test, hoe goed ook, blijft een constatering achteraf dat geblust had moeten worden, waar voorkómen beter ware geweest. (RN)