Een arts van de wereld

Dit boek wil een leidraad zijn voor (toekomstige) artsen die patiënten hebben met een andere etnisch culturele achtergrond en bij wie een migratiegeschiedenis regelmatig een belangrijke rol speelt in hun welbevinden en de beleving van klachten en beperkingen. Het boek is opgebouwd uit casussen die afgewisseld worden met vragen, theoretische informatie en epidemiologische kennis. Een originele en veelbelovende formule. Bovendien is het boek prachtig vormgegeven en zijn de casussen – allemaal waargebeurde voorvallen uit de praktijk – zorgvuldig geselecteerd. Enkele van deze praktijkvoorbeelden zijn parels van verhalen met een prachtige uitwerking. De epidemiologische en theoretische onderbouwing maakt het mogelijk om te verbreden naar de casuïstiek in de eigen praktijk. Maar de link naar de eigen praktijk is niet makkelijk te maken als je casus na casus leest. De theoretische onderbouwing is door de opzet fragmentarisch gegeven en soms wat erg braaf en dogmatisch belerend van opzet. Alsof je elke interetnische of interculturele kloof kunt overbruggen als je als dokter je best maar doet. Het staat er niet letterlijk, maar het boek ademt die sfeer zeker uit door de ethische en wettelijke aspecten er nadrukkelijk bij te betrekken. Dat is jammer, en door de casuïstiek en de meegeleverde kennis ook onnodig. In de casuïstiek herhaalt men steeds dat je als arts niet mag discrimineren in je patiëntencontacten, en dat komt erg belerend over. Je mag van een academisch gevormde professional verwachten dat hij zich dat terdege realiseert. Artsen zijn zich ervan bewust dat er in het contact veel mis kan gaan, en reflectie hierover verdient gestimuleerd te worden, maar een opgeheven vingertje helpt dan niet. Ook bij de inleiding tot de casuïstiek komt deze belerendheid terug. Ze zeggen steeds dat kennis over cultuurverschillen belangrijk is voor de context, maar dat ‘de nadruk niet op kennisoverdracht, maar vooral op het ontwikkelen van een etnisch sensitieve houding’ moet worden gelegd. Alsof kennis op zich stigmatiserend werkt! Is het niet juist in de praktijk dat artsen leren algemene ziektebeelden te interpreteren naar de individuele patiënt? Zo zal kennis over cultuurverschillen juist kunnen helpen om inzicht te krijgen. Zeker in de laatste casus erkennen de auteurs dat: ‘hoe onbekender of onherkenbaarder we iemands achtergrond ervaren hoe moeilijker het is empathie te ervaren en hoe sneller je tot stereotypering komt’. In dat opzicht mis ik een theoretisch deel over cultuurverschillen en de valkuilen daarvan voor interculturele communicatie. Zeker waar het in de casussen vooral gaat over arts-patiëntcommunicatie. Ondanks deze kritiek blijft het een mooi boek, en zijn de casussen zeer bruikbaar voor het onderwijs aan studenten en artsen. Hans Harmsen