Bezweringsritueel

Je ziet het veel in televisieseries: met de hand op de Bijbel belooft iemand deftig ‘to speak the truth, the whole truth and nothing but the truth, so help me God’. Deze waarheidsgelofte draagt altijd een beetje suspense in zich. Want de good guys doen het zeker en de bad guys slechts zelden. Maar er zijn ook nog tussengevallen, die bijvoorbeeld in een loyaliteitsconflict verkeren. In zijn plechtstatigheid heeft zo'n scène, in mijn ogen, steevast ook iets kolderieks. Alleen al omdat het spreken van de waarheid blijkbaar zo eenvoudig nog niet is (want waarom zou anders ‘hulp van boven’ nodig zijn…?). Wat ik echter was vergeten, is dat ikzelf ook een ‘eed’ heb afgelegd. De eed van Hippocrates, bij het behalen van het artsexamen. Een gelofte gebaseerd op de Thorbecke-wet uit 1878, die statig werd voorgelezen door de met de plechtigheid belaste hoogleraar. Er moeten nog foto's van zijn in een van de vele schoenendozen op zolder. Nu schijnt er een nieuwe eed te zijn. Je hoort er niets over, je leest er niets over, maar tijdens de borrel op een nascholingscursus ving ik bij toeval iets op. De KNMG zou iets in die richting hebben gemaakt. Ik ken wel hun kwaliteitsmanifest, want dat hebben ze vorig jaar naar al hun leden toegestuurd, maar de eed was mij tot nu toe onbekend. Toen heb ik wat gegoogled en ik vond het meteen: een vijfig pagina's dik document met niet alleen de eed zelf, maar ook nog allerlei nuttig ogende hoofdstukken (begripsbepaling, internationale regels, nationale regels, medische ethiek buiten de directe patiëntenzorg, professionele normen in juridisch perspectief, algemene patiëntenrechten, bijzondere patiëntenrechten, overige wetgeving, internationale regelingen, rechtspraak, advies en bijstand). En hoe luidt nu de nieuwe eed? Is dit nu alles? Zo'n eed dwingt tot eigen oordeelsvorming. Zeker omdat aan de hamvraag voorbijgegaan wordt: hoezo een nieuwe eed? En wat is er zo bijzonder aan het beroep van arts dat die een eed verdient? Zo'n eed suggereert slechts dat de dokter zich er wel aan zal houden. Beter lijkt: helemaal geen eed en een goed systeem dat de kwaliteit van de beroepsuitoefening in de gaten houdt. De Eed van Hippocrates heeft vooral een symbolische en rituele betekenis, zonder juridische consequenties. Niemand wordt erop afgerekend; afrekening gebeurt op de daad. En ‘bij de tijd’ (een eis die de auteurs zichzelf stelden) is die nieuwe eed ook al niet, want praktijkvoeringsaspecten ontbreken grotendeels.

Ik zou dus zeggen: weg ermee. En het verbaast mij dat volwassen, goed opgeleide mensen zich bezighouden met dit soort ongein. ‘Zweren’ is grotendeels uit de tijd. En zweren zijn bovendien goed behandelbaar…