Het overschrijden van grenzen

De titel, en dan vooral het tweede deel daarvan, brengt mij direct in de verleiding te gaan lezen. Dokters die buiten de gebaande paden gaan. Of, zoals de flaptekst zich afvraagt ‘To do what they believe is best for their patients, should doctors ever lie, betray a confidence, or bend a law?’ Dit is een boek vol verhalen, verhalen van dokters die grenzen overschreden, niet om er zelf beter of wijzer van te worden, maar om patiënten goed verder te helpen. Alle verhalen komen uit de gynaecologische sfeer, maar bestrijken toch het hele scala van morele dilemma’s. Het gaat onder andere om thema’s als het achterhouden van de waarheid, het verbreken van het beroepsgeheim, abortus bij een prenataal aangetoonde afwijking, euthanasie, palliatieve sedatie, het vervalsen van het medisch dossier, en het recht een levensreddende behandeling te weigeren. Het is meestal gemakkelijk om je aan een regel te houden. Soms doen zich echter situaties voor waarin het je houden aan de regel grote consequenties heeft ten nadele van de patiënt. Een verhaal dat mij bijzonder trof was ‘Ask me no questions’. Het gaat over een patiënte en haar echtgenoot die met spoed onderweg zijn naar de eerstehulppost van een ziekenhuis. De vrouw heeft hevige buikpijn. De man is gesteriliseerd na het tweede kind. De dokter kent het echtpaar goed door de vele contacten rond contraceptie en zwangerschappen. Hij is op de hoogte van het niet goed bij elkaar passen van deze twee mensen, zij hartelijk en levenslustig, hij plichtsgetrouw en koel, passend bij zijn werk in economische sferen. Hij wacht in de wachtkamer, zij ligt in een bed op de eerste hulp. De dokter is er snel achter dat er sprake is van zowel een buitenbaarmoederlijke als buitenechtelijke zwangerschap. De dokter en de vrouw beseffen dat dit het einde van het huwelijk zal worden. De vrouw smeekt de dokter dit te verzwijgen voor haar man. Er is weinig tijd want de vrouw is in shock. De dokter opereert via de scoop en verwijdert de tubazwangerschap, vertelt in de OK dat er sprake is van een geruptureerde bloedende ovariële cyste. Het verhaal beschrijft prachtig het dilemma: het is eenvoudiger de waarheid te vertellen. ‘Do no harm’ moet het uitgangspunt zijn, maar wanneer doe je het minst schade? De meeste verhalen in het boek zijn mooi om te lezen en geschikt om morele dilemma’s te bespreken, al zijn sommige problemen al wat gedateerd en is de toon van de dokters soms wat ouderwets paternalistisch. Peter Lucassen