Abstineren

Dit kleine boek met maar 68 bladzijden tekst heeft als ondertitel Morele overwegingen bij het staken van levensverlengend medisch handelen. En daar gaat het dan ook over. Het boekje is als eerste bundel uitgekomen in de Prudentiareeks. Deze reeks wordt gedragen door zeven ziekenhuizen die verbonden zijn met de Katholieke Vereniging van Zorginstellingen en heeft als doel professionals en zorginstellingen te ondersteunen in de reflectie op en het formuleren van beleid met betrekking tot ethische vragen. Dit boekje bevat bijdragen van tien denkers, allen van Nijmeegse bodem. Verwiel beschrijft zeer zorgvuldig de morele afwegingen bij het staken van levensverlengend handelen aan de hand van de geschiedenis van een 50-jarige man opgenomen op de Intensive Care. De Nijmeegse methode voor moreel beraad op de werkvloer wordt door Steinkamp en Uerz voortreffelijk beschreven, compleet met telefoonnummer en adres waar inlichtingen te krijgen zijn voor diegenen die de methode willen gaan toepassen. Ook de bijdrage van Olde Rikkert over afzien van levensverlengende medische handelingen bij psychogeriatrische patiënten heb ik met belangstelling gelezen. Met name de aandacht die hij besteedt aan de beoordeling van beslisvaardigheid en het vaak heersende vooroordeel daarover wanneer het gaat om demente personen is wat mij betreft een proeve van prudentia. Kollée beschrijft de moeilijke beslissingen rond abstineren bij ernstig gehandicapte pasgeboren kinderen. Gordijn en Kortmann noemen criteria van effectiviteit en zinvolheid als nuttige instrumenten bij het denken over de vraag onder welke omstandigheden het ethisch verantwoord is om af te zien van verder levensverlengend handelen. Wat verwarrend en zwaar van taal vind ik de bijdrage van Beemer. Hij geeft een katholieklevensbeschouwelijke analyse van grenzen aan de zorg. In de volgende bijdrage zet Ten Have helder en mooi de prudente zorgverlener neer. Hij eindigt zijn bijdrage met de volgende woorden: ‘Deze kenmerken van zorgverlening werden al ruim voor onze jaartelling samengevat in het eerste aforisme van Hippocrates: “het leven is kort, de kunst is lang, de gelegenheid vluchtig, het onderzoek bedrieglijk, het oordeel moeilijk.” Vanwege de kenmerken van zijn werk is prudentie voor een goede zorgverlener een onontbeerlijke deugd. Maar een prudente zorgverlener heeft ook steeds het zo even genoemde aforisme in zijn hoofd, wil hij op het juiste moment bij de juiste patiënt de goede dingen doen.’ In het laatste hoofdstuk laat Van Tongeren zien dat naast activiteit, passiviteit onontbeerlijk is, dat zorgverlenen een spel van doen en laten is. In zo'n moment van passiviteit zou ik dit boekje ter hand nemen en rustig op me in laten werken om het gelezene daarna in mijn activiteit tot uiting te laten komen. Voor de prijs hoeft u het niet te laten.