Richtlijn Lymfoedeem

Dit boek is geschreven door een werkgroep van vertegenwoordigers van een groot aantal medisch-wetenschappelijke, paramedische en verpleegkundige verenigingen en patiëntenorganisaties. De richtlijn beoogt ‘een leidraad te geven voor de dagelijkse praktijk van de diagnostiek en behandeling van lymfoedeem’. Men heeft geprobeerd zo evi-dence-based mogelijk te werken. Ook de kennis van patiëntenorganisaties is in de richtlijn verwerkt. Het boek is opgebouwd uit 6 hoofdstukken: een inleidend hoofdstuk waarin beschreven wordt wat lymfoedeem is, wat de risicofactoren voor lymfoedeem zijn en welke de complicaties. In de volgende hoofdstukken komen diagnostiek, voorlichting, verpleging en zorg, niet-operatieve en chirurgische therapie aan de orde. Het boek eindigt met een hoofdstuk over de organisatie van de zorg. De bijlagen bevatten hulpmiddelen voor de praktijkvoering: twee methoden om (verandering in) het beenvolume bij lymfoedeem te meten en een aantal hulpmiddelen ter ondersteuning van de communicatie tussen behandelaar en patiënt. Het is een goed naslagwerk met betrekking tot diagnostiek, follow-up, behandelingsmogelijkheden en de rol van de verpleegkundige. Ook de checklists voor behandelaars en patiënten zijn praktisch. Daarentegen mis ik een samenvatting, met name een samenvatting voor de huisarts, die geacht wordt om lymfoedeem bij risicopatiënten (operatie of radiotherapie van lymfeklieren, erysipelas, chronische veneuze insufficiëntie) in een vroeg stadium op te sporen en die ‘een belangrijke rol bij de regie over patiënten met zwelling aan de extremiteiten’ krijgt toebedeeld. Een aantal persoonlijke leerpunten:

• Non-pitting oedeem is vaak een laatste, irreversibel stadium van lymfoedeem.
• Niet alleen na operatieve lymfeklierverwijdering of radiotherapie bij kanker, maar ook bij lang bestaande chronisch veneuze insufficiëntie kan lymfoedeem ontstaan (flebolymfoedeem).
• Wereldwijd is filariasis de meest voorkomende oorzaak voor lymfoedeem; in Nederland is erysipelas een belangrijke infectieuze oorzaak.
• Bij erysipelas is de lymfeafvloed (tijdelijk) gestoord; naast de initiële antibiotische behandeling dient behandeling met compressie (korte rekzwachtels) plaats te vinden en nabehandeling met een therapeutische elastische kous.