Bloedvlekjes in de onderbroek

Pediculosis pubis is één van de 3 huidaandoeningen veroorzaakt door bloedzuigende mensenluizen [figuur 2]. Phthirus pubis (schaamluis/krabluis) is het verantwoordelijke organisme. Het is een 0,8 tot 1,2 mm lange, doorschijnende parasiet. Vier van de 6 poten eindigen in prominente krabachtige klauwen, die geschikt zijn om schaamhaar en ander lichaamshaar vast te grijpen. De levensduur van de vrouwelijke krabluis is 3 tot 4 weken, waarbij ze maximaal 3 eieren (neten) per dag legt. De eieren worden stevig aan de basis van een haar gecementeerd en komen na 6 tot 8 dagen uit. Een volwassen parasiet kan zonder huidcontact slechts 24–36 uur in leven blijven. Neten kunnen buiten een menselijk lichaam langer overleven, waardoor bijvoorbeeld met neten geïnfesteerde lakens tot enkele weken infectieus kunnen blijven.

Figuur 2 | Ectoparasieten

Verspreiding

Schaamluis wordt meestal seksueel overgedragen en kan zich door krabben en manuele verplaatsing van luizen en/of nimfen (net uit het ei gekropen luizen) buiten de schaamstreek verspreiden naar andere behaarde delen van het lichaam, zoals bij onze patiënt. Soms doen ook wimpers en wenkbrauwen mee, ook bekend als pediculosis ciliaris of phthiriasis palpebrarum. Overdracht via contact met kleding, handdoeken of linnengoed kan eveneens voorkomen. Betrouwbare literatuur over andere manieren van oplopen ontbreekt. Wel is er casuïstiek die laat zien dat schaamluis voorkomt bij daklozen en andere mensen die zich slecht verzorgen zonder seksuele interacties. 1 – 3 Ook overdracht van dier op mens zou mogelijk zijn. Daarnaast is beschreven dat immuungecompromitteerde patiënten mogelijk meer risico lopen op uitgebreide infestatie. Besmetting met schaamluis vanaf bijvoorbeeld een toilet is onwaarschijnlijk omdat het organisme naar een warme omgeving trekt en niet is aangepast om op gladde oppervlakken te kruipen.

Differentiaaldiagnose

De differentiaaldiagnose van extreme jeuk met bloedvlekjes is breed: (1) ectoparasitaire infecties, zoals een infectie met andere humane luizen (hoofdluis of kleerluis) (2) scabiës en (3) bedwantsen [figuur 2]. Een dermatoscoop kan helpend zijn om te differentiëren tussen de verschillende oorzaken.

1. Pediculosis capitis (hoofdluis) is een veelvoorkomende aandoening die wordt veroorzaakt door aantasting van haar en hoofdhuid door Pediculus humanus capitis. Hoofdluis is doorgaans beperkt tot de hoofdhuid en nekregio. Pediculosis corporis (kleerluis) verblijft, in tegenstelling tot schaamluis en hoofdluis, buiten de menselijke gastheer. De kleerluis legt eieren langs de naden van kleding, meubels en beddengoed. De luis bezoekt de huid van de gastheer om zich te voeden en kan tot 3 dagen overleven zonder bloedmaaltijd. Patiënten met kleerluis kunnen over het hele lichaam uitslag en jeuk hebben, maar meestal betreft het de romp. De kleerluis komt vaker voor bij mensen die zichzelf minder goed (kunnen) verzorgen of in situaties met een gebrekkige hygiëne, zoals bij daklozen. Kleerluis is een aanzienlijk probleem in landen waar armoede, een hoge bevolkingsdichtheid en een slechte hygiëne de verspreiding van de parasiet bevorderen. Bovendien kan kleerluis dienen als een vector voor ziekten, bijvoorbeeld vlektyfus.

2. Scabiës (schurftmijt) is kleiner dan 0,5 mm en is niet met het blote oog te zien. Kenmerkend voor scabiës is de hevige, vooral nachtelijke jeuk op plaatsen waar de scabiësmijt gangetjes graaft, bijvoorbeeld tussen de vingers en de tenen, aan de buigzijde van de polsen, aan de strekijde van de ellebogen en in de voorste okselplooien. De gangetjes zien eruit als smalle, gekronkelde en iets verheven bruine laesies. De mijt bevindt zich aan de andere kant en daar kan een papeltje of blaasje zichtbaar zijn. Ook buiten de voorkeursplaatsen van scabiës kunnen huidafwijkingen voorkomen. Besmetting treedt op door intiem huidcontact (> 15 min) of gedeeld beddengoed. Een schurftmijt kan in de huid 4 tot 6 weken oud worden. Buiten het menselijk lichaam gaan de meeste mijten na 3 dagen dood. Onder een temperatuur van 18 graden kan de mijt langer overleven.

3. Bedwantsen, gemiddeld 5 mm lang en roodbruin van kleur, voeden zich met het bloed van mens of (huis)dier. Na een ‘bloedmaaltijd’ worden ze donkerrood. Bedwantsen houden niet van licht en komen het meest voor in slaapkamers. Kenmerkend zijn jeukende erythemateuze papeltjes, vaak in een rij of bij elkaar gelegen. Voorkeurslocaties zijn de halsregio, buik, armen en benen. Een recente reis in de anamnese kan helpend zijn om richting een infestatie van bedwantsen te denken. Bedwantsen kunnen 35 weken zonder voedsel. 1 , 4 – 6

Incidentie

Schaamluis was eeuwenlang een hinderlijk probleem, maar blijkt tegenwoordig zowel in Nederland als in de rest van de wereld een zeldzaamheid te zijn geworden. Er wordt gesuggereerd dat dit te maken heeft met de trend om het schaamhaar geheel of gedeeltelijk te verwijderen. 8 Er is vrij weinig bekend over de huidige incidentie van schaamluis in Nederland omdat zelfdiagnose en zelfmedicatie veel worden toegepast. Documentatie wordt waarschijnlijk ook vaak achterwege gelaten. De incidentie van pediculosis (ICPC S73) in de huisartsenpraktijk is 0,2–0,3 per 1000 contacten per jaar (periode 2019–2021). Deze omvat echter ook de veel vaker voorkomende hoofdluis. Gezien de opvallend hoge incidentie in de leeftijdsgroep 1 tot 14 jaar omvat de incidentie waarschijnlijk in hoofdzaak hoofdluis. Er is in de afgelopen decennia geen enkele registratie schaamluis (ICPC S73.02) bij het Nivel bekend. 7 , 8 Het voorkomen van soa’s onder 65-plussers (met vaak wel pubisbeharing) neemt wereldwijd toe. Schaamluis mag niet vergeten worden bij patiënten die zich presenteren met extreme jeuk. 9 , 10 , 11

Klachten en symptomen

Minimaal 5 dagen na het oplopen van de infectie ontstaan de eerste klachten. De klachten worden veroorzaakt door de beten van de luis, waarop na enkele dagen een allergische reactie ontstaat. De klachten zijn mild en beperken zich meestal tot jeuk en een geïrriteerde huid. Heftig krabben kan aanleiding geven tot secundaire bacteriële huidinfecties die een ernstiger beloop kunnen hebben. Er zijn aanwijzingen dat de symptomen bij langer bestaande infestaties afnemen door vermindering van de allergische reactie. 12

Behandeling

Aanbevolen is om permetrinecrème 5% moet aan te brengen op pubishaar en het haar boven aan de binnenkant van de benen. Behandel zo nodig ook het overige lichaamshaar ermee. Te overwegen valt allereerst de gehele lichaamsbeharing te verwijderen. Bij gelijktijdige infestatie met schaamluis en hoofdluis dient behandeld te worden met Malathion-lotion 0,5%. Hoewel bij beide behandelingen zowel neten, luizen als nimfen worden gedood, kan er bij ernstige infestatie eventueel aanleiding zijn om de behandeling na een week te herhalen. Bij infestatie van de wimpers is het advies te behandelen met vaseline 2 maal daags gedurende 10 dagen of de parasiet met pincet en neten met vingernagels te verwijderen. Belangrijk is om andere soa’s uit te sluiten en bedpartners tot 3 maanden terug te controleren en/of te waarschuwen. Seksueel contact wordt afgeraden tot het controlemoment na 1 week om een persisterende infestatie uit te sluiten. Er is geen behandelindicatie voor huisgenoten met wie geen seksuele relatie is. Beddengoed en kleding die de patiënt de afgelopen 2–3 dagen heeft gebruikt, moeten gewassen worden op 60 graden of gedurende 72 uren verpakt in een plastic tas. 12

Conclusie

Schaamluis wordt veroorzaakt door een infectie met bloedzuigende mensenluizen, waarbij de luizen meestal seksueel worden overgedragen. Patiënten melden zich bij de huisarts met extreme jeuk en een geïrriteerde huid in de schaamstreek. De infectie kan echter ook buiten de schaamstreek voorkomen door krabben en manuele verplaatsing, waardoor aanvankelijk de diagnose gemist kan worden. Schaamluis is tegenwoordig een zeldzame aandoening geworden door het verwijderen van pubishaar door vooral jongeren. Het voorkomen van soa’s onder 65-plussers neemt wereldwijd toe. Schaamluis moet daarom niet vergeten worden bij oudere patiënten die zich presenteren met extreme jeuk. Vraag de seksuele anamnese goed uit en sluit zo nodig andere soa’s uit.