De validiteit van psychiatrische diagnostiek

Het wijd en zijd gebruiken van de DSM-IV-taxonomie heeft een aantal positieve gevolgen: er is tussen dokters meer overeenstemming over de diagnose; er zijn preciezere criteria voor de selectie van patiënten voor wetenschappelijk onderzoek en het diagnostisch instrumentarium sluit beter aan op de diagnostische categorieën. Kortom, er is sprake van een veel grotere betrouwbaarheid. Bovendien bevordert de uniforme taxonomie het duidelijk communiceren over psychiatrische aandoeningen: als we het over depressie hebben, is voor ieder duidelijk aan welke kenmerken de patiënt minimaal voldoet. Alle aandacht voor de betrouwbaarheid en de steeds grotere detaillering van de classificatie verhullen echter de slechte onderbouwing van de validiteit van het systeem.1 De diagnostische categorieën zijn niet meer dan hypothetische concepten. Het veelvuldig gebruik daarvan in de dagelijkse praktijk heeft echter tot gevolg dat dokters en patiënten al te gemakkelijk gaan aannemen dat er sprake is van een ziekte-entiteit: psychiatrische symptomen zijn dan uitingen van die in de patiënt gesitueerde entiteit. Als het model van de afzonderlijke ziekte-entiteiten klopt – of valide is – dan moeten die ziekten duidelijk van elkaar kunnen worden onderscheiden. Bovendien moet het onderscheid met normaliteit goed zichtbaar zijn. Hoewel er nog niet veel onderzoek op dit gebied gedaan is, wordt het steeds duidelijker dat aan geen van beide voorwaarden voldaan wordt. Zo blijkt dat de afgrenzing van depressie ten opzichte van normaliteit moeilijk is: dysfore stemmingen komen veel voor en er is een lineair verband tussen de symptomen van mensen zonder psychische aandoeningen, mensen met dysfore stemmingen en patiënten met depressie. Hetzelfde fenomeen doet zich voor bij de afgrenzing tussen depressie en angststoornissen. Het concept ‘psychiatrische ziekte’ lijkt tot nu toe meer verenigbaar met variabele selecties van symptomen en etiologische factoren met vloeiende overgangen naar normaliteit, dan met scherp afgegrensde ziekte-entiteiten. Als toekomstig onderzoek blijft wijzen in de richting van vloeiende overgangen zal er een aanzienlijke vereenvoudiging optreden in de taxonomie van psychiatrische ziekte. Tot dan moeten we maar gebruik blijven maken van de huidige indeling. (PL)