Digitale innovaties voor Samen Beslissen helpen de patiënt én de huisarts

Samen Beslissen is de laatste jaren in de spreekkamer uitgegroeid tot dagelijkse kost voor klinische problemen waarvoor meerdere diagnostische mogelijkheden en behandelopties zijn. Goed samen beslissen blijkt in de dagelijkse praktijk echter moeilijker dan gedacht: terwijl 46% van de zorgverleners vindt dat ze samen beslissen, ervaart 37% van de patiënten het ook daadwerkelijk zo.1 Dat is jammer, want uit onderzoek blijkt dat als zorgverleners en patiënten echt samen beslissen, patiënten een grotere therapietrouw vertonen en vaker voor conservatievere behandelopties kiezen.2

Voldoende tijd als randvoorwaarde

We weten al uit Nederlands onderzoek dat patiënten ‘voldoende tijd’ als een belangrijke randvoorwaarde zien om samen te kunnen beslissen, maar er valt ook een hoop te zeggen over de timing en de vorm van de verstrekte informatie in het huidige besluitvormingsproces.34 Uit ander onderzoek blijkt dat patiënten circa 20 tot 60% van de informatie die de arts hen verstrekt onthouden, vermoedelijk door de complexiteit van de materie, en de stress en emotie die het gesprek veroorzaakt.5 Patiënten geven desgevraagd aan meer aanvullende informatie en ondersteuning in de besluitvorming te willen. De meeste patiënten hebben een voorkeur voor digitale hulpmiddelen.4 Patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden krijgen echter liever mondeling informatie en advies van een zorgverlener.4 Wanneer deze niet worden aangeboden, is de kans groot dat patiënten op internet gaan zoeken. Daar worden ze vaak overvallen door de enorme verscheidenheid aan informatie – die bovendien niet altijd juist blijkt te zijn.

Aansluiten bij het individu

Wij vinden dat patiënteninformatie veel interactiever en individueler kan. Daarom pleiten we voor Samen Beslissen met meer digitale instrumenten voor de patiënten die dat waarderen, op een manier die aansluit bij het individu. Hierdoor hoeft u minder consulttijd en energie te besteden aan een algemene uitleg over diagnoses en behandelopties. En is er meer tijd voor een gesprek over de mogelijke gevolgen en beste keuze voor deze unieke patiënt.

Implementatie van digitale instrumenten

Wat zijn de mogelijkheden van digitale ondersteuning voor Samen Beslissen? Hoe vinden u en de patiënt betrouwbare opties in de veelheid aan mogelijkheden? En hoe zorgt u ervoor dat de implementatie niet alleen maar tijd kost, maar ook tijd oplevert? We geven enkele adviezen om u op weg te helpen.

Wensen en ervaringen delen

U kunt uw patiënten actief vragen naar hun wensen en voorkeuren voor informatievoorziening. Zorg ervoor dat u op de hoogte bent van de voor u relevante digitale tools. Er wordt met Thuisarts.nl al een geweldige kwaliteitsslag gemaakt in de digitale beschikbaarheid van betrouwbare, actuele patiënteninformatie, maar kijk ook verder. Vaak is er al wat werk voor u gedaan, bijvoorbeeld met de ggz-appwijzer en de GGD-App­Store. Deel ook vooral uw eigen ervaringen in de praktijk met specifieke tools, bijvoorbeeld op HAweb. Deze zijn goud waard voor uw collega’s.

Wees kritisch

Wees kritisch over de meerwaarde van een tool, maar waak ook voor digitale moeheid. De zorgvraag neemt toe en vraagt veel van u en uw ondersteunend personeel.6 Tijd, capaciteit en kennis moeten optimaal worden benut en dit vereist ook dat u nieuwe processen in de praktijk integreert.7 Naar onze mening vergroot een goed geïmplementeerde, betrouwbare Samen Beslissen-tool de kwaliteit van de zorg, en bespaart een dergelijke tool u tijd door betere informatievoorziening of door het wegnemen van bestaande barrières in het beslissingsproces.2

Wij denken dat de beroepsgroepen op dit gebied meer duidelijkheid mogen verschaffen. Zowel het NHG als de KNMG heeft e-healthdossiers met bijvoorbeeld een Medical App Checker. Ook de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd biedt een toetsingskader, maar alleen van de zorgaanbieders die e-health gebruiken.8 Wat echter achterblijft is de wetenschappelijke onderbouwing van de inhoud van de specifieke tools (bijvoorbeeld: stroken de adviezen met de geldende richtlijnen?) en de onderbouwing van het gebruik.9 Dit staat structurele inbedding van tools in de weg die daadwerkelijk bijdragen aan goede zorg.

Wilt u op de hoogte blijven? Volg dan bijvoorbeeld het National Ehealth Living Lab (NeLL), een onafhankelijk wetenschappelijk kennisplatform voor e-health, dat in 2019 een samenwerking is aangegaan met het NHG om wetenschappelijke onderbouwing en goed gebruik van e-healthtoepassingen in Nederland te stimuleren.

‘Blended’ samen beslissen

Denk bij twijfel over behandelopties aan een interactieve digitale keuzehulp. Deze kan bijdragen aan de kennis die patiënten hebben over een aandoening en duidelijker maken wat voor hen belangrijk is bij het maken van een keuze.2 De uitkomsten van een keuzehulp kunt u weer gebruiken om in het consult beter aan te sluiten op drijfveren en context. Bovendien leidt de inhoudelijke verkenning binnen een keuzehulp tot een efficiëntieslag waarbij consulten niet of nauwelijks langer duren.2 Voorbeelden zijn de Keuzehulp behandelwensen op Thuisarts.nl, en keuzehulpwebsites zoals PATIENT + [kader] en Zorgkeuzelab.

Samen beslissen bij een second opinion

Bedenk bij een verzoek om een second opinion of de vraag daadwerkelijk een tweede mening betreft, of dat het verzoek meer voortkomt uit een behoefte aan een goed gesprek over behandelopties en hun toepasbaarheid op de specifieke pa­tiënt. Een deel van de second opinion-verzoeken is vooral een vraag om begeleiding bij het besluitvormingsproces.10 Adviseer in dat laatste geval bijvoorbeeld eerst een extra gesprek met de behandelaar aan de hand van de ‘https://3goedevragen.nl/’, benut een keuzehulp of verwijs bijvoorbeeld voor een second ­opinion light [kader].