Een jong meisje met verkleefde schaamlippen

De kern

• Een verkleving van de labia majora (synechia vulvae) kan ook bij jonge meisjes voorkomen.
• De diagnostiek en behandeling van synechia vulvae kan goed in de eerste lijn plaatsvinden.
• Synechia vulvae blijft vaak onopgemerkt en asymptomatisch. In 20% van de gevallen treden secundaire problemen op in de vorm van urineweginfecties, vaginitis, nadruppelen en vaker plassen.
• Synechia vulvae hoeft alleen behandeld te worden bij secundaire problemen. Dan kan men kiezen voor het aanbrengen van topicale oestrogenen of corticosteroïden.

Inleiding

Af en toe krijgt de huisarts te maken met patiënten met klachten van verkleving van de schaamlippen. Bij postmenopauzale vrouwen berust dit vaak op een ernstigere vorm van lichen sclerosis et atrophicans (LSEA) of atrofische vaginitis. Dit beeld zullen de meeste huisartsen wel herkennen. Bij prepuberale meisjes kan ook een verkleving van de schaamlippen optreden, ook wel bekend als synechia vulvae. Dit beeld is in de eerste lijn bij veel huisartsen minder goed bekend. In deze klinische les presenteren wij een patiëntje met deze aandoening, die de huisarts goed kan diagnosticeren en behandelen.

Beschouwing

Een verkleving van de schaamlippen bij prepuberale meisjes is in de literatuur vaker beschreven en staat bekend als synechia vulvae.1 Synoniemen zijn ‘labiale fusie’, ‘vulvafusie’, ‘atresia vulvae’, ‘synechie van de vulva’, ‘interlabiale occlusie’ en ‘occlusie van het vestibulum vaginalis’. Synechia vulvae komt meestal voor bij meisjes variërend in leeftijd van twee maanden tot zeven jaar. Er zijn in de eerste lijn geen onderzoeken bekend van patiënten met labiale adhesies. Incidentiecijfers in de eerste lijn zijn daarom niet te geven. We kunnen wel een schatting maken. Bij een prospectief onderzoek op een polikliniek kindergeneeskunde bekeken Leung et al. bij 1970 meisjes het genitale gebied zonder dat zij hiervan klachten hadden.2 Deze meisjes kwamen dus meestal voor een andere reden naar het ziekenhuis. Het bleek dat bij 1,8% van deze meisjes sprake was van synechia vulvae, met een piekincidentie tussen de 13 en 23 maanden (3,3%). In een onderzoek in Australië vond men dat labiale fusie voorkwam bij 3 van de 130 (2,3%) prepuberale meisjes die een dermatoloog raadpleegden in verband met een klacht van de vulva.3 Daarmee lijkt de incidentie dus lager te zijn dan de eerder genoemde 1,8%, want in het laatst genoemde onderzoek is sprake van een geselecteerde populatie. De labiale adhesies kunnen zich over een kleiner of groter gedeelte bevinden, soms zelfs over de gehele lengte van de labia (afbeelding A). Verklevingen over een kleiner gedeelte beginnen vanaf de commissura posterior. Synechia vulvae geeft vaak geen klachten en kan onopgemerkt blijven. Bij uitgebreidere verklevingen kunnen echter secundaire problemen ontstaan, zoals urineweginfecties door stase van urine (20%), vaginitis (8,6%), vaker plassen (7,3%) en nadruppelen doordat de urine niet goed kan afvloeien (13%). Soms veroorzaakt labiale fusie een urineweginfectie. Dit is onderzocht door Leung et al.4 Zij vonden bij 9 meisjes met labiale fusie – van wie er acht zelfs een labiale fusie hadden van > 50% – tekenen van een urineweginfectie met een positieve urinekweek.

Terugkoppeling casus

Toen we het patiëntje na twee weken terugzagen, vertelde haar moeder dat het probleem was verholpen. We konden inderdaad geen verkleving meer bespeuren. Na bestudering van de literatuur kwamen wij erachter dat het spreiden van de labia met een wattenstok en door moeder met washand niet juist was. In de literatuur is wel het advies te vinden om te smeren met vaseline-lanettecrème, maar dan als nabehandeling nadat de labia zijn losgekomen. Het effect ervan is niet in onderzoek aangetoond. Een volgende keer zouden wij geen behandeling inzetten, omdat er geen klachten waren. Wel zouden wij een controle afspreken om te zien of de verkleving niet verergert en adviseren om bij plasklachten of roodheid van de vagina contact op te nemen.