Samenvatting
De kern
-
Het vÓÓrkomen, de risicofactoren en de gezondheidsrisico’s van rook- en alcoholverslaving verschillen tussen mannen en vrouwen.
-
In Nederland roken ongeveer evenveel vrouwen als mannen; problematisch alcoholgebruik komt vijf keer vaker voor bij mannen.
-
Vrouwen die roken hebben een hoger risico op hart-, vaat- en longziekten, vergeleken met mannen.
-
Vrouwen van boven de 35 jaar die roken en orale anticonceptie gebruiken moeten actief worden opgespoord in verband met hun verhoogde risico op hart- en vaatziekten.
-
De biologische kwetsbaarheid voor alcohol is bij vrouwen groter door een lagere concentratie van het enzym dehydrogenase en door een lager vochtpercentage dan dat van mannen.
-
Rokende vrouwen komen vaker op het spreekuur vergeleken met niet-rokende vrouwen, en rokende mannen komen minder vaak vergeleken met niet-rokende mannen.
-
Huisartsen kunnen kennis over genderspecifieke factoren bij rook- en alcoholverslaving gebruiken om samen met de gemeente en de zorgverzekeraar preventie op maat te ontwikkelen.
Inleiding
Epidemiologie
Roken
Alcohol
Achtergronden
Roken
Alcohol
Diagnostiek
Alcohol
Hoe vaak drinkt u alcoholische dranken?Nooit1 x per maand of minder2-4 x per maand2-3 x per week4 of meer x per week | 00,511,52 |
Hoeveel alcoholische dranken gebruikt u op een typische dag waarop u alcohol drinkt?1 of 23 of 45 of 67 tot 910 of meer | 00,511,52 |
Ergert u zich wel eens aan mensen die opmerkingen maken over uw drinkgewoonten?NeeJa | 01 |
Voelt u zich wel eens schuldig over uw drinkgewoonten?NeeJa | 01 |
Drinkt u wel eens ’s ochtends alcohol om de kater te verdrijven?NeeJa | 01 |
Prognose
Roken
Vrouwen | Mannen | |
---|---|---|
Longkanker | Verhoogd risico op kleincellig- en plaveiselcelcarcinoom, vergeleken met mannen (w1)* | |
COPD | Meer exacerbaties, meer dyspneuklachten, lager ervaren gezondheid, vergeleken met mannen (w2) | |
Hart- en vaatziekten | RR 2,24 (95%-BI 1,85 tot 2,71) (w3) | RR 1,57 (95-BI 1,25 tot 1,97) (w3) |
Combinatie met anticonceptie: RR 13,6; 95%-BI 7,9 tot 23,4 (w4) | ||
Mammacarcinoom | HR 1,24 (95%-BI 1,07 tot 1,42); ex-rokers 1,13 (95%-BI 1,06 tot 1,21) (w5, 6) | |
Ovariumcarcinoom | RR 1,06 (95%-BI 1,01 tot 1,11), risico varieert per type van toename tot afname van het risico (w7) | |
Cervixcarcinoom | HPV-virus blijft langer actief, risico neemt toe (w8) | |
Endometriumcarcinoom | Risico neemt af, onder andere door de vervroegde menopauze bij rokers (w9) | |
Prostaatcarcinoom | Ernstiger beloop van prostaatkanker; verhoogde sterfte (w10, 11) | |
Blaascarcinoom | 0,52 (95%-BI 0,45 tot 0,59) (w12) | 0,50 (95%-BI 0,45 tot 0,54) (w12) |
Subfertiliteit | Actief of passief roken: een langere duur tot aan conceptie | Negatieve invloed op kwaliteit van semen (w13, 14, 16) |
OR 1,6 (95%-BI 1,34 tot 1,91) (w13-15) | ||
Zwangerschap | Verhoogd risico op zwangerschapscomplicaties;kleinere en lichtere pasgeborenen (w17) | |
Gevolgen voor gezondheid kinderen ten gevolge van passief roken | Wiegendood (OR = 1,97, 95%-BI 1,77 tot 2,19) en verhoogd risico op luchtwegaandoeningen, zoals otitis media (w18, 19) |
Alcohol
Therapie
Roken
Alcohol
Beschouwing
-
Vraag naar roken bij alle vrouwen die op het spreekuur komen en van wie de rookstatus nog niet in het dossier is vastgelegd.
-
Adviseer rokende vrouwen van 35 jaar en ouder die orale anticonceptie gebruiken om te stoppen met roken of een alternatief te zoeken voor de pil. Wijs ze op het klinisch relevante verhoogde risico op cardiovasculaire complicaties.18 De huisarts kan deze vrouwen in samenwerking met de apotheek actief opsporen.
-
Implementeer een preventieconsult om meer rokende mannen te bereiken voor advies en begeleiding.
-
Informeer vrouwen die stoppen met roken over de mogelijk lagere effectiviteit van nicotinevervangende middelen.
-
Vraag naar alcoholgebruik bij mannen die roken, sociale problemen hebben of onlangs een ingrijpende gebeurtenis hebben meegemaakt.
-
Vraag naar alcoholgebruik bij vrouwen met seksueel misbruik in de voorgeschiedenis, bij vrouwen die benzodiazepines gebruiken en bij vrouwen met een drinkende partner.
Dankwoord
Literatuur
- 1.↲Vos H, Schellevis F, Berkmortel H, Van den Heuvel L, Bora H, Lagro-Janssen A. Does prevention of risk behaviour in primary care require a gender-specific approach? A cross-sectional study. Fam Pract 2013;30:179-84.
- 2.Brink CL van den (RIVM), Savelkoul M (RIVM). Gezondheidsmonitor GGD’en, CBS en RIVM. In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, http://www.nationaalkompas.nl, Nationaal Kompas Volksgezondheid\Meta-informatie\Bronbeschrijvingen, 11 september 2013.
- 3.↲Garretsen HFL, Bongers IMB, Van Oers JAM, Van de Goor LAM. The development of alcohol consumption and problem drinking in Rotterdam 1980-1994: more problem drinking amongst the young and the middle aged. Alcohol Alcohol 1999;34:733-40.
- 4.↲Nationale Drug Monitor. Jaarbericht 2012. Trimbosinstituut, Utrecht http://www.trimbos.nl/webwinkel/productoverzicht-webwinkel/feiten---cijfers---beleid/af/~/media/files/inkijkexemplaren/af1196%20ndm%20jaarbericht%202012.ashx, geraadpleegd 3 mei 2014.
- 5.↲De Graaf R, Ten Have M, Van Dorsselaer S. De psychische gezondheid van de Nederlandse Bevolking. NEMESIS-2. Opzet en eerste resultaten. Utrecht: Trimbos-instituut, 2010.
- 6.↲↲Meerkerk GJ, Aarns T, Dijkstra RH, Weisscher PJ, Njoo K, Boomsma LJ. NHG-Standaard Problematisch alcoholgebruik (Tweede herziening). Huisarts Wet 2005;48;284-5.
- 7.↲↲Hoving C, Reubsaet A, De Vries H. Predictors of smoking stage transitions for adolescent boys and girls. Prev Med 2007;44:485-9.
- 8.↲Sullivan KM, Bottorff J, Reid C. Does mother’s smoking influence girls’ smoking more than boys’ smoking? A 20-year review of the literature using a sex- and gender-based analysis. Subst Use Misuse 2011;46:656-68.
- 9.↲Nolen-Hoeksema S. Gender differences in risk factors and consequences for alcohol use and problems. Clin Psychol Rev 2004;24:981-1010.
- 10.↲↲Lagro-Janssen T, Verdonk P. Seksespecifieke huisartsgeneeskunde. Practicum Huisartsgeneeskunde. Amsterdam: Reed Business, 2007.
- 11.↲Frezza M, Di Padova C, Pozzato G, Terpin M, Baroana E, Lieber CS. High blood alcohol levels in women: the role of decreased gastric alcohol dehydrogenase activity and first-pass metabolism. N Engl J Med 1990;322:95-9.
- 12.↲Brecklin LR, Ullman SE. The roles of victim and offender alcohol use in sexual assaults: results from the National Violence Against Women Survey. J Stud Alcohol 2002;63:57-63.
- 13.↲Amrani L, De Backer L, Dom G. Piekdrinken op jonge leeftijd: gevolgen voor neurocognitieve functies en genderverschillen. Tijdschr Psychiatrie 2013;9:677-89.
- 14.↲Scharf D, Shiffman S. Are there gender differences in smoking cessation, with and without bupropion? Pooled- and meta-analyses of clinical trials of Bupropion SR. Addiction 2004;99:1462-69.
- 15.↲Cepeda-Benito A, Reynoso JT, Erath S. Meta-analysis of the efficacy of nicotine replacement therapy for smoking. J Consult Clin Psychol 2004;72:712-22.
- 16.↲Jarvis MJ, Cohen JE, Delnevo CD, Giovino GA. Dispelling myths about gender differences in smoking cessation: population data from the USA, Canada and Britain. Tob Control 2013;22:356-60.
- 17.↲Fleming MF, Mundt MP, French MT, Manwell LB, Stauffacher EA, Barry KL. Brief physician advice for problem drinkers: long-term efficacy and benefit-cost analysis. Alcohol Clin Exp Res 2002;26:36-43.
- 18.↲Brand A, Bruinsma A, Van Groeningen K, Kalmijn S, Kardolus I, Peerden M, et al. NHG-Standaard Anticonceptie. Huisarts Wet 2011;54:652-76.
Reacties
Er zijn nog geen reacties.