Patiëntveiligheid

Patiëntveiligheid is een relatief nieuw thema in de eerstelijnsgezondheidszorg. Grondlegger van onze westerse gezondheidszorg Hippocrates had het al over primum non nocere. Op het moment dat patiënten zich tot een arts wenden moeten ze er op vertrouwen dat de arts probeert hen beter te maken, en in ieder geval geen schade toebrengt. Dit proefschrift heeft patiëntveiligheid als thema. Gaal besteedt aandacht aan verschillende aspecten van patiëntveiligheid: hoe vaak komen incidenten voor, wat zijn de risico’s daarvan en wat zijn potentiële verbeterstrategieën.

Huisartsen werden bevraagd met een web-based vragenlijstonderzoek naar hun standpunten over specifieke patiënt-veiligheidsvoorbeelden. Zij noemden als risicofactoren voor mindere patiëntveiligheid: een slechte relatie arts-patiënt, onvoldoende nascholing van de huisarts, een taalbarrière, polyfarmacie en een patiënt ouder dan 75 jaar. Gaal onderzocht ook wat mogelijke voorspellers voor patiëntveiligheid zijn. Acht van de 10 patiëntveiligheidsthema's leverden hogere scores op in grotere praktijken (meer dan twee huisartsen). Dat geldt onder andere voor medicatieveiligheid, incident melden, hygiëne, dosiervoering, kwaliteitsverbetering en vakbekwaamheid.

In een retrospectief onderzoek van patiëntendossiers liepen de onderzoekers in een aselecte steekproef dossiers na van 1000 patiënten uit 20 Nederlandse huisartsenpraktijken. Ze keken naar mogelijke patiëntveiligheidsincidenten in het afgelopen jaar. Gaal vond 211 patiëntveiligheidsincidenten waarvan 58 incidenten met merkbare gevolgen voor patiënten. Er waren geen incidenten die resulteerden in blijvende schade of overlijden. Verbetering van de patiëntveiligheid in deze lage risico-omgeving heeft derhalve specifieke uitdagingen, gezien de grote aantallen patiënten en contacten in de Nederlandse huisartsenpraktijk en de lage incidentie van patiëntveiligheidsincidenten.

Eerder stond in H&W een artikel van Gaal waarin hij tuchtrechtzaken van huisartsen analyseert. Conclusie uit dit onderzoek was dat incidenten met ernstige gezondheidsschade voor de betrokken patiënt voor een aanzienlijk deel voortkomen uit het missen van een potentieel ernstige ziekte zoals een hartinfarct, CVA of maligniteit. Een betere diagnostiek van deze aandoeningen zou kunnen bijdragen aan de patiëntveiligheid.

In het laatste hoofdstuk van zijn proefschrift besteedt Gaal aandacht aan potentiële strategieën om de patiënt-veiligheid te verbeteren. De strategieën die volgens een internationaal panel van 58 personen het belangrijkst waren, omvatten een goed bijgehouden medisch dossier, goede telefonische bereikbaarheid, normen voor het bijhouden van dossiers, een goede leercultuur, educatie op het gebied van patiëntveiligheid voor de huisarts en de aanwezigheid van een patiëntveiligheidsrichtlijn.

Dit proefschrift leert ons dat er in de Nederlandse huisartsenpraktijk nog wat te verbeteren valt op het gebied van patiëntveiligheid. Ook de Nederlandse Praktijk Accreditatie besteedt aandacht aan dit onderwerp. De aspecten die genoemd worden horen stuk voor stuk bij goed professioneel handelen. En een goede professional worden hadden we immers allemaal voor ogen toen wij de eed van Hippocrates aflegden, toch?