Plaats van shared decision-making bij astma

Astma is een chronische aandoening waarbij therapietrouw en aanpassing van de leefstijl erg belangrijk zijn. Shared decision-making (SDM) zou astmapatiënten daarbij kunnen ondersteunen, omdat ze dan volledig worden betrokken bij de keuzen rondom hun zorg. De vraagstelling van de Cochrane-review was of SDM effect heeft op hun kwaliteit van leven, het aantal exacerbaties, tevredenheid met de zorg, astmacontrole, therapietrouw, haalbaarheid van de interventie en bijwerkingen.1

De auteurs keken naar poliklinische en eerstelijnspatiënten. Ze includeerden alleen (cluster)gerandomiseerde trials (RCT), vier onderzoeken met in totaal 1342 personen. Drie onderzoeken richtten zich op kinderen met astma en hun ouders. Eén onderzoek vond in Nederland plaats, de andere drie in de Verenigde Staten. De onderzoeken gebruikten uiteenlopende vormen van gedeelde besluitvorming: met een online portal, face-to-face- of telefonische contacten, of een combinatie van deze methoden. De duur van de onderzoeken varieerde van zes maanden tot twee jaar. Poolen van de resultaten was niet mogelijk, omdat de methoden en de uitkomstmaten erg uiteenliepen. Uit het onderzoek bij volwassenen bleek dat de kwaliteit van leven verbeterde,2 terwijl twee andere onderzoeken hierin geen verbetering rapporteerden.34 In één onderzoek met kinderen was de tevredenheid met de geleverde zorg in de SDM-groep groter.5 Twee trials vonden een betere therapietrouw in de SDM-groep.34 In één onderzoek waren er minder astmagerelateerde consulten in de SDM-groep dan in de usual care-groep.3 Twee andere onderzoeken vonden geen verschil in het aantal exacerbaties en prednisonkuren.45 De resultaten van de onderzoeken waren dus niet eenduidig.

De onderzoekers beoordeelden de bewijskracht van de vier onderzoeken als matig tot zeer laag, met een grote kans op performance en detection bias. Belangrijke kanttekening: geen enkel onderzoek keek naar ongewenste bijwerkingen.

Is SDM wel zinvol?

SDM zou een waardevolle interventie kunnen zijn om de astmacontrole van kinderen en volwassenen te verbeteren. Gedeelde besluitvorming leidt mogelijk tot meer begrip bij patiënten over hun aandoening, wat hen kan steunen bij het maken van keuzen.

De NHG-Standaard Astma bij volwassen bevat een passage over zelfmanagement, waarin onder andere staat dat de patiënt zelf een belangrijke rol bij de behandeling speelt.6 SDM tijdens het spreekuur kost de huisarts veel tijd en gezien de toenemende tijdsdruk is het dus de vraag of dit wel een taak is voor de huisarts. In veel centra neemt de praktijkondersteuner deze rol dan ook op zich, gesuperviseerd door de huisarts. Ook een online portal zou de gedeelde besluitvorming tussen arts en patiënt wellicht kunnen vergemakkelijken. Kinderen worden voor hun astma slechts bij uitzondering door de praktijkondersteuner begeleid, omdat de astmazorg voor kinderen meestal nog in handen van de huisarts is. Onderzoek moet uitwijzen of de praktijkondersteuner ook bij de begeleiding van kinderen een grotere rol kan spelen. De astmazorg voor kinderen behoeft op veel punten verbetering, waar ook SDM aan kan bijdragen.7

De Cochrane-review maakt duidelijk dat gedeelde besluitvorming mensen met astma kan helpen, maar het is niet met zekerheid te zeggen of SDM in de eerste lijn ook echt zinvol is.