Seksuele problemen bij het gebruik van antidepressiva

Achtergrond Problemen op seksueel gebied hebben een grote impact op de kwaliteit van leven. Alle soorten antidepressiva kunnen seksuele problemen geven. Dit leidt tot een slechte therapietrouw en daarmee tot een minder effectieve behandeling van de depressie. Het is vaak lastig om te bepalen of een vermindering van het seksueel functioneren komt door het gebruik van het antidepressivum, of dat dit komt door de onderliggende psychiatrische ziekte, de depressie. Seksuele problemen die gerelateerd zijn aan het gebruik van antidepressiva bestaan onder andere uit een veranderde seksuele behoefte, problemen met het orgasme of de ejaculatie, erectieproblemen en dyspareunie. Doel Bepalen van het effect, de bijwerkingen en de mate van acceptatie van interventies voor seksuele problemen veroorzaakt door antidepressiva. Methode De onderzoekers deden een uitgebreide zoekactie in Medline, EMBASE, PsycINFO, CINAHL en de Cochrane Library. Ze gingen referenties in de gevonden trials na, raadpleegden vier deskundigen op seksuologisch gebied en schreven alle farmaceutische bedrijven aan die betrokken zijn bij de productie van antidepressiva. De onderzoekers includeerden alle RCT’s over het effect van interventies bij patiënten van 16 jaar of ouder die seksuele problemen hadden door het gebruik van een antidepressivum. Resultaten De onderzoekers vonden meer dan 15.000 artikelen. Vijftien onderzoeken voldeden aan de inclusiecriteria met in totaal 904 patiënten. Twaalf onderzoeken gingen seksuele problemen na bij gebruik van een SSRI, in één onderzoek ging het om een TCA en twee onderzoeken specificeerden het soort antidepressivum niet. De meeste patiënten waren op het moment van het onderzoek geheel of gedeeltelijk hersteld van de psychiatrische aandoening waarvoor ze het antidepressivum kregen. Behalve in de 4 onderzoeken naar sildenafil en tadalafil zijn in de onderzoeken ook vrouwen ingesloten. In 4 onderzoeken werden zelfs uitsluitend vrouwen ingesloten. Het aantal verschillende interventies was beperkt. In de meeste onderzoeken bestond de interventie uit het toevoegen van een geneesmiddel aan het antidepressivum. In één onderzoek wisselden patiënten van soort antidepressivum (van een SSRI naar nefazodon). Drie onderzoeken keken naar het effect van toevoeging van sildenafil. Patiënten die sildenafil kregen, hadden minder erectieproblemen en ervoeren minder seksuele problemen. Het aantal patiënten behandeld met sildenafil dat nodig was om ervoor te zorgen dat één persoon extra zijn seksueel functioneren als ‘veel beter’ of ‘zeer veel beter’ beoordeelde, was 2 (95%-BI 2-4). Een onderzoek naar de toevoeging van tadalafil vond eveneens een significante vermindering van erectieproblemen. Het blijft onduidelijk of bupropion en buspiron als toevoeging enig effect hebben. De verschillende onderzoeken spreken elkaar tegen. Wel is duidelijk dat toevoeging van olanzapine, mirtazapine, yohimbine, granisetron, amantadine, ginkgo biloba en efedrine geen effect hebben. Er is enig bewijs dat het omzetten van een SSRI naar nefazodon effectief is met betrekking tot het seksueel functioneren. Nefazodon is echter in veel landen (waaronder Nederland) van de markt gehaald vanwege de potentieel ernstige levertoxiciteit. Conclusie Vijftien onderzoeken gingen het effect na van een interventie op de seksuele problemen veroorzaakt door een antidepressivum. Alleen het toevoegen van sildenafil of tadalafil lijkt op dit moment effectief om seksuele problemen te lijf te gaan bij mannen die antidepressiva gebruiken.