Nycturie bij ouderen en desmopressine

Vraagstelling Nycturie komt bij meer dan 50% van de ouderen voor (vrouwen > 70 jaar: 28-62%, mannen > 70 jaar: 29-59%). Patiënten komen echter zelden met deze klacht naar de huisarts en de arts zelf vraagt er niet naar. Dit is een van de redenen waarom nycturie weinig gerapporteerd, bestudeerd en herkend wordt. Toch is nycturie een belangrijk symptoom dat gepaard gaat met verlaagde kwaliteit van leven, slaapstoornissen, vallen en toegenomen mortaliteit. Bij nycturie speelt nachtelijke polyurie een rol en dit wordt onder andere veroorzaakt door een verstoring in het vasopressinesysteem. Nachtelijke polyurie is te behandelen met desmopressine, een synthetisch analoog van vasopressine. Een bijwerking van desmopressine is echter symptomatische hyponatriëmie. Wij vroegen ons af of er wetenschappelijke onderbouwing is voor een positief effect van desmopressine op de nachtelijke mictiefrequentie bij ouderen (65+) en hoe groot de kans is op het ontstaan van een hyponatriëmie.

Zoekstructuur Zoekstrategie in PubMed: ‘Nocturia’[MeSH] AND ‘Deamino Arginine Vasopressin’[MeSH] en voor de tweede zoekopdracht ‘hyponatremia’ [MeSH] toegevoegd. Verder zochten we in de Cochrane Library, op de NTvG-site en de H&W-site. Ook keken we naar relevante referenties.

Resultaten PubMed en relevante referenties leverden 29 artikelen op. Twee systematische reviews en twee RCT’s waren relevant voor onze vraagstelling.

Bespreking Cornu (2012) heeft een meta-analyse van vijf placebogecontroleerde RCT’s met desmopressine (meestal 0,1-0,4 mg) uitgevoerd (1739 volwassenen > 18 jaar) met als primaire uitkomst nachtelijke mictiefrequentie.1 Desmopressine blijkt de mictiefrequentie significant te verminderen met 0,54 (95%-BI 0,28-0,80) nachtelijke micties. De onderzoeken zijn echter zeer heterogeen en betreffen niet specifiek de oudere populatie.

De RCT van Wang (2011) onderzoekt een oudere populatie mannen met BPH (115 mannen > 65 jaar) met als primaire uitkomst het verminderen van de mictiefrequentie met twee micties.2 De klinische respons (vermindering van 2 of meer nachtelijke micties) bij de interventiegroep (0,1 mg desmopressine) was 61,4% versus 13,8% in de placebogroep (p &lt 0,001, OR 4,5; 95%-BI 4,0-105,2).

De RCT van Weiss (2012) (799 volwassenen ≥ 18 jaar) beschrijft bij vrouwen een daling in de mictiefrequentie van 1,22 micties (p = 0,02) ten opzichte van placebo bij een desmopressinedosis van 25 microg.3 Bij mannen die 100 microg desmopressine kregen was er een daling van 1,38 micties ten opzichte van placebo (p &lt 0,005). Ook deze populatie betrof niet specifiek ouderen.

Weiss beschrijft bij een dosering van 100 microg desmopressine een verlaging van het natrium naar waarden tussen de 125-130 mmol/l bij 14,1% van de patiënten boven de 65 jaar.³ Bij 4,7% daalde de natriumspiegel onder 125 mmol/l.

Over het risico op een hyponatriëmie bij desmopressinegebruik vond Weatherall (2004) in zijn meta-analyse van zeven studies (n = 398) een incidentie van hyponatriëmie bij ouderen van 7,6% (95%-BI 3,7-15,1).4 In de meeste studies waren personen met cardiale of renale problematiek en medicatiegebruik (o.a. diuretica, SSRI’s, TCA’s, carbamazepine, loperamide) geëxcludeerd.

Conclusie Verlaging van de nachtelijke mictiefrequentie bij ouderen door desmopressine wordt in slechts twee onderzoeken beschreven. Een reductie van 0,5-1,5 micties per nacht bij ouderen is aangetoond. De kans op het ontstaan van een hyponatriëmie als gevolg van desmopressine is gemiddeld 7,6% bij patiënten zonder verdere comorbiditeit.

Betekenis Desmopressine verlaagt de nachtelijke mictiefrequentie bij ouderen. Of een vermindering van 0,5-1,5 micties per nacht klinisch relevant is, kun je je afvragen. Het effect is beperkt en we moeten het afwegen tegen het risico op hyponatriëmie. De kans op een verlaagd natriumgehalte is bij ouderen verhoogd door medicatiegebruik en comorbiditeit. Ter reductie van de nachtelijke mictiefrequentie kan desmopressine off-label worden voorgeschreven. De dosering bij vrouwen bedraagt 25 microg; bij mannen 100 microg. Het is raadzaam niet te starten bij een serumnatrium onder de 135 mmol/l en het serumnatrium te controleren na 4 dagen, 28 dagen en vervolgens elk half jaar. Bij een daling onder de 130 mmol/l is het advies te stoppen met desmopressine.