In een persbericht stond dat driekwart van de Nederlandse hoogleraren vindt dat er geen sprake is van een botsing van geloof en wetenschap. Dit zette mij aan het denken. Geloof en wetenschap zullen juist af en toe met elkaar moeten botsen, lijkt mij. Liever gebruik ik hier het woord overtuiging, het synoniem dat Van Dale geeft, om de associatie met religie te voorkomen. Overtuiging is een belangrijke drijfveer in de wetenschap, maar kan ook een valkuil zijn. Een paar voorbeelden.
Het onderzoeksartikel van Olde Hartman in dit nummer gaat over patiënten met somatisch onverklaarde lichamelijke klachten (SOLK). Veel huisartsen vinden deze groep patiënten lastig. De arts-patiëntrelatie staat regelmatig onder druk bij SOLK-patiënten. De patiënt voelt zich vaak niet serieus genomen, en huisartsen ervaren (diagnostische) onzekerheid. Olde Hartman had de overtuiging dat de huisarts deze groep patiënten betere zorg zou kunnen leveren. Zijn gedrevenheid, gevoed door zijn overtuiging, leidde ertoe dat hij de ongetwijfeld lange weg heeft kunnen bewandelen om zijn onderzoeksvoorstel door ZonMw gesubsidieerd te krijgen, het onderzoek uit te voeren en er over te publiceren.
In de wetenschap streeft men naar zo groot mogelijke objectiviteit. Voor het onderzoeken van het effect van een nieuw geneesmiddel geldt een randomised controlled trial (RCT) als beste methode. Patiënten worden in een RCT willekeurig toegewezen (randomisatie) aan de behandel- of controlegroep. Dat is om te voorkomen dat de overtuiging van artsen en patiënten dat het ene middel beter is dan het andere het onderzoek beïnvloedt. Ook weten artsen en patiënten tijdens de behandeling niet welk middel patiënten krijgen (blindering). Op die manier probeert de wetenschap het effect van overtuiging binnen een onderzoek te minimaliseren.
Naar zelfmanagement is veel onderzoek gedaan, waardoor er ook diverse meta-analyses over dit onderwerp zijn verschenen. Trappenburg schrijft in zijn beschouwing over de uitkomsten hiervan. Bij veel zorgprofessionals en beleidsmakers is de wens de vader van de gedachte. Zij hebben de overtuiging dat zelfmanagement leidt tot lagere kosten in de zorg omdat alles wat de patiënt zelf doet niet door een arts hoeft te worden gedaan. En dat is goedkoper. Op korte termijn blijkt zelfmanagement effectief te zijn en dat sluit aan bij de overtuiging van de beleidsmakers. Onderzoeken met een langere follow-upduur later echter zien dat de winst van de interventie in veel gevallen op termijn weer verdampt. Ook blijken vrijwel identieke zelfmanagementinterventies in verschillende populaties een zeer verschillend effect te kunnen hebben. De vele onderzoeken leveren geen eenduidige uitkomsten op en dan ligt het voor de hand dat de eigen overtuiging een valkuil kan zijn om de uitkomsten objectief te interpreteren.
De wetenschap leert ons om maatregelen te nemen zodat onze overtuigingen onze waarnemingen niet beïnvloeden. Het zelfreinigend vermogen van de wetenschap ligt in de waarneming. Er zijn ongetwijfeld hoogleraren in vakgebieden waar religie weinig raakvlakken heeft met het onderzoek dat zij doen. Waar wel raakvlakken zijn, zullen ze af en toe botsen. Hopelijk gaat dit dan niet ten koste van de onbevangenheid bij de interpretatie van hun waarnemingen.
Reacties
Er zijn nog geen reacties.
