Stappenteller op recept

Stappentellers maken het mogelijk om beweeggedrag objectief te kwantificeren. De moderne vormgeving geeft een continue en makkelijk leesbare feedback over het aantal gelopen stappen. Dit geeft de gebruiker de keuze tot onmiddellijke aanpassing van beweeggedrag (de trap nemen in plaats van de roltrap). Een stappenteller lijkt een probaat middel tegen bewegingsarmoede, maar is dit ook zo?12

Zoekstructuur en resultaten

We doorzochten PubMed (periode november/december 2017) met de zoekwoorden: stappenteller, wearable, pedometer, accelerometers en activity trackers. We selecteerden de onderzoeken waarin stappentellers werden ingezet als gedragsinterventie om beweeggedrag te kwantificeren en te bevorderen. Onderzoeken waarin de nadruk lag op het behalen van cardiometabole eindpunten werden uitgesloten.34 Zie ook de [tabel].

We selecteerden drie bruikbare meta-analyses over beweegeffectiviteit bij leefstijlinterventieprogramma’s met een stappenteller. Richardson en Bravata onderzochten respectievelijk 9 RCT’s en 26 observationele onderzoeken.56 Kang voerde een meta-analyse uit over 32 bruikbare interventies.7 Tot slot vonden we de PACE-Lift trial, een gerandomiseerd eerstelijnsonderzoek met 298 oudere patiënten.8

Richardson et al. analyseerden leefstijlinterventies (zonder dieetmaatregelen) bij 307 sedentaire deelnemers met overgewicht en een gemiddelde leeftijd van 30 tot 60 jaar. In de interventiegroepen met stappenteller verbeterde de activiteit na 12 maanden met 1800 tot 4500 stappen per dag en was het gemiddelde gewichtsverlies 1,29 kg.

Bravata et al. selecteerden onderzoeken met in totaal 2767 deelnemers, (gemiddeld 49 jaar) met een inactieve leefstijl. De interventiegroep ging gemiddeld 2491 stappen per dag meer bewegen. Er was een kleine afname van BMI (0,38 kg/m2). Die verbetering was nog sterker wanneer er een persoonlijk doel werd gesteld en/of bij een vorm van visuele feedback.

De meta-analyse van Kang (2570 deelnemers) toonde een verbetering van gemiddeld 2000 stappen per dag. Het resultaat was beter bij vrouwen en als er ook een persoonlijk doel werd gesteld.

In de PACE-Lift trial deden 298 oudere patiënten (60 tot 75 jaar) met een inactieve leefstijl mee aan het onderzoek. De groep werd gerandomiseerd in een controlegroep met standaardzorg en een interventiegroep met stappenteller en vier afspraken bij de praktijkondersteuner, met aandacht voor gedragsveranderingstechnieken en aantal/intensiteit van gelopen stappen. Daarnaast kreeg iedere deelnemer een persoonlijk plan. De interventiegroep ging in vergelijking met de controlegroep met 1037 stappen per dag significant meer bewegen. Er bleek ook een toename van 63 minuten per week van matig intensieve activiteit. De toename van het aantal stappen is minder dan bij de andere drie onderzoeken, mogelijk doordat het een eerstelijnspopulatie betreft waarin de gemiddelde leeftijd een stuk hoger ligt. De resultaten van de verschillende onderzoeken zijn overigens niet goed met elkaar te vergelijken. De eerste drie onderzoeken maakten gebruik van de traditionele pedometer die telt via een mechanisch hefboommechanisme, maar de betrouwbaarheid van moderne accelerometers – zoals gebruikt in de PACE Lift trial – is beter.101112

Conclusie

Een stappenteller draagt bij aan meer bewegen. Een betrokken poh of huisarts maakt het dragen van een stappenteller toegankelijker en draagt bij aan succes en effectiviteit, vooral bij ouderen. De stappenteller heeft het meeste succes als er persoonlijke, haalbare doelen worden gesteld. Er ligt een onontgonnen terrein aan mogelijkheden voor zorgprofessionals om stappentellers bij jong en oud aan te bevelen. Een stappenteller op recept dus!