Jan van Bergen

Huisartsen verzorgen het grootste deel van de soa-consulten en stellen een derde van de hiv-diagnoses. Wij onderzochten hoe vaak huisartsen op hiv testen, en vergeleken hoe dit aantal zich verhoudt tot het aantal hiv-tests dat de Centra Seksuele Gezondheid (CSG’s) uitvoeren. Het bleek dat er tussen huisartsen en CSG’s aanzienlijke demografische en regionale verschillen bestonden in het aantal hiv-tests per 10.000 personen. Onze bevindingen wijzen er op dat huisartsen vanwege hun unieke positie (vroeg herkennen van symptomen) nog een slag kunnen maken in het tijdig opsporen van hiv, wat onder andere verdere hiv-transmissie kan voorkomen.

Wanneer iemand een bezoek brengt aan de soapoli van de GGD worden diens soatestuitslagen in principe niet met de huisarts gedeeld. Zo kan de cliënt, die vaak tot een kwetsbare doelgroep behoort, anoniem blijven en de GGD laagdrempelig blijven bezoeken. De vraag is of cliënten de soatestuitslag wel geheim willen houden voor hun huisarts. Bovendien zit deze werkwijze de continuïteit van de huisartsenzorg in de weg.

De incidentie van soa’s is de afgelopen jaren gestegen. Co-infecties komen vaak voor. De NHG-Standaard Het soa-consult adviseert om met hoogrisicopatiënten te overleggen over testen op de ‘big five’ (chlamydia, gonorroe, hiv, syfilis en hepatitis B). Hetzelfde geldt na een willekeurige positieve soa-test bij laagrisicopatiënten. Wij vroegen ons af in hoeverre huisartsen ‘standaard’ testen op hiv en syfilis wanneer ze een gonorroe-infectie hebben vastgesteld. Het lijkt erop dat huisartsen niet consequent doortesten na een positieve gonorroetest. Hierdoor kunnen ze diagnoses in een vroegtijdig stadium missen.

In de NHG-Standaard Virushepatitis en andere leveraandoeningen staat het advies om in risicolanden geboren patiënten te testen op hepatitis B en C, maar huisartsen doen dit te weinig. In dit onderzoek benoemen de auteurs een aantal barrières en doen ze praktische aanbevelingen ter verbetering van de standaard. Ze pleiten voor betere registratiemogelijkheden om de betreffende patiënten snel te kunnen identificeren.

De Gezondheidsraad doet in haar recente advies over HPV-vaccinatie ter voorkoming van HPV-gerelateerde kanker géén uitspraak over het type vaccin. Een gemiste kans, denken wij. Want het humaan papillomavirus (HPV) kan naast maligniteiten ook anogenitale wratten en larynxpapillomatose veroorzaken; aandoeningen met een grote impact door ziektelast en kosten. Wanneer de Gezondheidsraad expliciet voor brede HPV-vaccins had gekozen, zouden deze niet-oncogene HPV-types ook relatief eenvoudig en effectief aangepakt kunnen worden.

Het aantal soaconsulten op GGD’s en in huisartsenpraktijken is de laatste jaren gestabiliseerd. Wel stijgt op GGD’s, die vooral de hoogrisicopatiënten voor hun rekening nemen, het percentage bezoekers dat positief test op een soa. Syfilis is terug van weggeweest, vooral onder mannen die seks hebben met mannen. De populariteit van zelftests groeit, maar de huisarts heeft met twee derde van alle soaconsulten nog altijd een belangrijk aandeel in de soazorg. Die omvat meer dan alleen maar testen en behandelen. Ontwikkelingen zoals hiv-profylaxe, mycoplasmadiagnostiek, HPV-vaccinatie en e-health, vragen om een plaatsbepaling: wat is zinvol in de huisartsenpraktijk en wat niet?

Soa-zelftests zijn te koop bij drogisterij en apotheek en steeds vaker ook via het internet. Men onderscheidt doe-het-zelftests, waarbij de patiënt zelf het resultaat afleest, en zelfafnametests, waarbij de patiënt zelf materiaal afneemt en dat opstuurt naar een laboratorium. In het algemeen zijn zelfafnametests veel betrouwbaarder. Zelftests zijn anoniem en laagdrempelig, maar er zijn ook risico’s: de juiste testkeuze is niet gegarandeerd, niet alle tests zijn betrouwbaar en nazorg, zoals partnerwaarschuwing, is niet geregeld. In snel tempo komen er online keuzehulpen en e-healthtoepassingen beschikbaar, maar de meerwaarde van zelfdiagnostiek naast huisarts en GGD moet nog onderzocht worden.

Huisartsen spelen een belangrijke rol bij de preventie en behandeling van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s). Veel zorgverleners vinden het moeilijk om met hun patiënten over soa’s te praten. Nascholingsprogramma’s over soa’s kunnen hen daarbij helpen. Met een prospectief cohortonderzoek hebben we onderzocht wat het effect is van het individuele en online nascholingsprogramma (e-PIN) ‘Het soa-consult’ op de kennis, de attitude en het gedrag van huisartsen en aios ten aanzien van soa’s.