Wetenschap

In mei 2021 is het gedeelte over de niet-medicamenteuze behandeling in de NHG-Standaard Diabetes mellitus (versie 5.4) herzien. Stoppen met roken, voldoende bewegen, gezond eten en afvallen (bij een verhoogd BMI) is het devies. Patiënten die dit niet alleen lukt kunnen steun vinden bij intensieve leefstijlprogramma’s. Over dit soort programma’s zegt de richtlijn: ‘Er is onvoldoende bewijs voor de (mate van) werkzaamheid om ze op grote schaal te kunnen aanbevelen. Wel zijn er aanwijzingen voor gunstige effecten op de glykemische regulering.’ Bij deze aanbeveling namen de samenstellers echter alleen bewijs uit RCT’s in beschouwing. Wanneer ze al het beschikbare bewijs hadden meegewogen, had de conclusie kunnen luiden dat er aanwijzingen zijn dat leefstijl­interventies effectief kunnen zijn bij DM2.

Sinds het eerste nummer in 1957 verscheen, is H&W qua vorm en inhoud sterk veranderd. Zeker in de begintijd was de huisartsgeneeskunde volop in ontwikkeling. Wat vonden de redactieleden belangrijk, wat waren hun ideeën? Liepen ze voor de troepen uit of volgden ze juist? Dit artikel schetst een beeld aan de hand van hun redactionele commentaren en diept enkele onderwerpen verder uit.

Infectieziekten waren altijd in meer of mindere mate een onderdeel van het werk van huisartsen. De COVID-19-­pandemie heeft de dagelijkse praktijk voor huisartsen echter blijvend veranderd. Hoe deden dokters hun werk tijdens eerdere pandemieën? Wat waren hun ervaringen en wat schreven ze daarover? Deze bijdrage schetst een beeld van tijden van cholera, pokken en de Spaanse griep.

Acutezorgorganisaties zijn vaak overbelast en daarom zijn er verschillende innovatieprojecten gestart. Het evalueren van deze acutezorgprojecten blijkt in de praktijk lastig. Wij evalueerden een interventie van een ambulancedienst en huisartsenpost, die zijn gestart met het integreren van hun zorg door gegevens te koppelen. Voor de evaluatie maakten we gebruik van de Triple Aim-uitkomsten (het verbeteren van de zorgervaring en de gezondheid, en het verlagen van de kosten).

Jaarlijks worden ongeveer 3000 nieuwe hoofd-halskankerpatiënten gediagnosticeerd, waardoor een huisarts gemiddeld maar 1 keer in de 4 jaar een hoofd-halskankerpatiënt ziet. De groep met HPV-gerelateerde orofarynxkanker is nog kleiner. Uit ons onderzoek blijkt dat een kwart van de Nederlandse huisartsen niet op de hoogte is van HPV als risicofactor voor orofarynxkanker. Nascholing draagt bij aan een verhoogd kennisniveau en een betere herkenning van HPV-positieve orofarynxtumoren.

Een diagnostische test heeft niet altijd zin, kan de patiënt nodeloos belasten en tot onnodige kosten leiden. Toch nemen huisartsen geregeld voor de zekerheid een diagnostische test af, ook als deze niet nodig is, bijvoorbeeld wanneer patiënten op diagnostisch onderzoek aandringen. Dergelijke vormen van niet-gepaste zorg zijn niet gemakkelijk terug te dringen. Welke strategieën kunnen het inzetten van niet-gepaste diagnostische tests in de eerstelijnssetting indammen (deïmplementatie)?

Zorgprotocollen worden soms als een hinderpaal voor zorg-op-maat ervaren. Veel huisartsen zouden bij patiënten met een goede diabetescontrole meer willen doen met zelfmanagement en persoonsgerichte zorg. Wij lieten 4 praktijken waar de diabeteszorg goed was georganiseerd experimenteren met de implementatie van zelfmanagementinterventies in plaats van protocollaire zorg. De ontheffing van het protocol werkte inspirerend, maar gaf ook onzekerheid. We identificeerden 3 randvoorwaarden voor succesvolle zorg-op-maat: oog voor de behoeften van patiënten, goede samenwerking binnen het praktijkteam en goed functionerende e-health­toepassingen. Deze voorwaarden hebben we verwerkt in een stappenplan.

Hoogleraar vitaliteit in een verouderende populatie David van Bodegom stelt dat we achter de feiten aan blijven lopen als we mensen met gezondheidsklachten op individueel niveau tot een gezonde leefstijl proberen te brengen. Collectief is veel effectiever, stelt hij. In beweegclubs bijvoorbeeld, waarover de deelnemers zelf eigenaarschap hebben. Het aantonen van het gezondheidseffect vraagt om een andere wetenschappelijke benadering.

Bij de beoordeling van patiënten met koorts moeten huisartsen bepalen of ze hen voor behandeling van een infectie naar de spoedeisende hulp doorverwijzen of niet. Daarvoor kunnen ze gebruikmaken van klinische beslisregels waarvoor ze vitale waarden systematisch moeten meten. In hoeverre doen ze dat? In ons onderzoek op de huisartsenpost vonden wij dat huisartsen bij slechts 1 van de 5 patiënten met koorts een complete set vitale waarden registreerden.

Bij de behandeling van ADHD is gedragstherapie de behandeling van eerste keuze, vooral bij kinderen en jeugdigen. Voor (gezinnen van) kinderen met ADHD kan gedragstherapie de onderlinge relaties verbeteren en het gezin strategieën bieden om met de symptomen van ADHD om te gaan. Dit zou zowel op medisch als op sociaal vlak verbeteringen teweegbrengen. Voor volwassenen met ADHD is cognitieve gedragstherapie beschikbaar, die de patiënt niet alleen helpt om met de symptomen om te gaan, maar ook helpt compenseren voor functionele beperkingen.

Empathie is zo ongeveer heilig geworden in de arts-patiëntcommunicatie. Hoe meer hoe beter, lijkt het wel. We kijken in deze beschouwing kritisch naar de mogelijke nadelen van empathie voor zowel de arts als de patiënt. Nuancering en kritische reflectie zijn op hun plaats.

Kunnen hormonale anticonceptiva depressieve klachten veroorzaken? De Wit onderzocht deze vragen in haar proefschrift 'Can hormones get you down?' In dit artikel behandelen we deze vragen voor de artsen die het vaakst anticonceptie voorschrijven: huisartsen. We lichten alvast een tip van de sluier op: het anekdotische bewijs voor een effect van pilgebruik op depressieve klachten lijkt sterker dan het wetenschappelijke bewijs.