Wetenschap

In de discussie over het nut van screenen van ouderen in de huisartsenpraktijk ligt de nadruk te veel op vragenlijsten. Juist ouderen bij wie proactief beleid zinvol is, laten zich niet gemakkelijk met vragenlijsten benaderen. Geautomatiseerde analyse van dossiergegevens vormt een veel steviger uitgangspunt voor gestructureerd proactief beleid bij ouderen in de huisartsenpraktijk.

Het aantal kwetsbare ouderen in Nederland neemt toe en huisartsen voelen vaak de behoefte om negatieve gezondheidsuitkomsten bij deze patiënten voor te zijn. Er zijn diverse screeningsinstrumenten ontwikkeld, waaronder veel vragenlijsten. Kwetsbaarheidsvragenlijsten waar onderzoek naar is gedaan, blijken negatieve gebeurtenissen echter niet beter te voorspellen dan de huisarts zelf. Het heeft dan ook geen zin om kwetsbaarheid te scoren met een standaard vragenlijst.

De incidentie van soa’s is de afgelopen jaren gestegen. Co-infecties komen vaak voor. De NHG-Standaard Het soa-consult adviseert om met hoogrisicopatiënten te overleggen over testen op de ‘big five’ (chlamydia, gonorroe, hiv, syfilis en hepatitis B). Hetzelfde geldt na een willekeurige positieve soa-test bij laagrisicopatiënten. Wij vroegen ons af in hoeverre huisartsen ‘standaard’ testen op hiv en syfilis wanneer ze een gonorroe-infectie hebben vastgesteld. Het lijkt erop dat huisartsen niet consequent doortesten na een positieve gonorroetest. Hierdoor kunnen ze diagnoses in een vroegtijdig stadium missen.

Vijftig jaar huisartsopleiding – dat is 50 jaar onderwijs over alles wat toekomstige huisartsen moeten weten, kunnen, doen en zijn. Het doel daarvan? Leren. We zullen beargumenteren dat ‘leren’ geen handige term is als we willen beschrijven wat er nu eigenlijk tijdens de huisartsopleiding gebeurt. De preciezere taal van professionele vorming op 3 doeldomeinen is beter geschikt: kwalificatie, socialisatie en subjectificatie. Met voorbeelden laten we zien hoe deze domeinen een plek (kunnen) krijgen in de huisartsopleiding.

Volgens de Europese regelgeving gelden huisartsendiploma’s in de hele Europese Unie. Maar beschikken Europese huisartsen wel over dezelfde kennis en vaardigheden? En worden ze op een vergelijkbare wijze opgeleid? Wanneer Europese huisartsen in een ander land gaan werken, zullen ze over dezelfde competenties moeten beschikken. Kennis van huisartsopleidingen in andere Europese landen is dus belangrijk. Daarnaast kunnen de verschillen ons alert maken opbest practicesvan opleidingen in andere landen, zodat we daarvan kunnen leren.

Het aanleren van Medisch Technische Vaardigheden tijdens de huisartsopleiding en nascholing is vooral gericht op het in de vingers krijgen van medische handelingen: dus handig worden. Een vaardige huisarts past de uitvoering van deze handelingen aan eigen talenten, praktijkmogelijkheden en de patiëntenvraag aan. Bovendien zal een vaardige huisarts zich hierin weten te verbeteren. Leren (aanstaande) huisartsen om vaardig te worden of is daar meer voor nodig?

Evidence-based medicine (EBM) werd geïntroduceerd als hulp bij een leven lang leren. Huisartsen hebben tegenwoordig allemaal een computer op zak en kunnen altijd en overal bij evidence. Toch blijkt integratie van deze evidence, de eigen klinische expertise en de patiëntvoorkeuren bij besluitvorming in de praktijk lastig te zijn. De huisartsopleiding kan meer aandacht besteden aan de manier waarop de 3 onderdelen van EBM expliciet aan de orde komen in de (opleidings)praktijk. En aan de wijze waarop aios en opleider van elkaar kunnen leren.

Aiossen en opleiders vinden observatie van technische vaardigheden vaak lastig, vooral als het gaat om basisartsvaardigheden. Aiossen kunnen bang zijn om door de mand te vallen. Opleiders laten het initiatief graag aan de aios over, omdat zij niet graag de rol van controleur innemen. Opleiders en aiossen moeten worden gestimuleerd om het gesprek aan te gaan over hun eigen en elkaars vaardigheden, en over de wijze waarop ze met observaties willen omgaan.

Academisering van de huisartsopleiding moet ervoor zorgen dat de opleiding kritisch denkende huisartsen aflevert die verdergaan dan het aanbieden van geprotocolleerde zorg. Om dat vorm te geven is het gewenst de kloof tussen zorg, onderwijs en onderzoek te dichten. Hierdoor krijgen huisartsen meer relevante kennis tot hun beschikking en kunnen ze die kennis beter overdragen en ook toepassen op zowel klinische gebieden als onderwijstaken. Een goede arts is, net als een goede onderzoeker, namelijk nieuwsgierig en stelt kritische vragen om vervolgens de klacht van de patiënt te verklaren en te verbeteren. Nieuwsgierigheid vormt de basis voor de academische houding van de huisartsopleider en aios.

Al sinds het begin vormen de terugkomdag en de samenstelling van de leergroepen de meest opvallende kenmerken van de huisartsopleiding. Waarom is indertijd voor deze opzet gekozen? Informatie uit archieven en interviews met personen die destijds direct betrokken waren bij de opzet van de opleiding geeft daar inzicht in. De achterliggende pedagogisch-didactische visie bleek vooral gestoeld op ervaringsleren, groepsonderwijs en zelfsturing, en paste bij de tijdgeest van de jaren 60 van de vorige eeuw. Balintgroepen waren de belangrijkste inspiratiebron voor de concrete vormgeving.

Huisartsen en medisch specialisten werken op het gebied van patiëntenzorg dagelijks samen en de schotten in de patiëntenzorg tussen de eerste lijn en de ziekenhuiszorg worden geleidelijk afgebroken. Toch zijn de opleidingen van huisartsen en medisch specialisten nog vrijwel geheel gescheiden domeinen, waartussen nauwelijks uitwisseling en kruisbestuiving plaatsvindt. In dit artikel vergelijk ik de kenmerken van de huisartsopleiding en medisch-specialistische vervolgopleidingen met elkaar en laat ik zien wat beide opleidingen van elkaar kunnen leren.

Het zorglandschap blijft continu in beweging en staat voor grote uitdagingen. Om geen speelbal te worden van de veranderingen, is het belangrijk dat huisartsen proactief zijn en de regie houden over hun werk – kortom, medisch leiderschap tonen. De hamvraag is of huisartsopleidingen aiossen daarvoor voldoende toerusten. De huisartsopleiding in Amsterdam heeft een leerlijn Medisch leiderschap ingevoerd. De auteurs gaan graag in gesprek over mogelijkheden om zo’n leerlijn ook in andere huisartsopleidingen te introduceren.